data-nosnippet>
Aktivnosti Mađarske, Srbije i RS-a usmjerene direktno protiv države BiH odvijaju se kroz tri aspekta: politički, vojni i ekonomski
Mađarski premijer Viktor Orban godinama aktivno i javno podriva integritet i suverenitet države Bosne i Hercegovine. Da bi se stvorila jasnija slika o nimalo prijateljskom djelovanju Orbana i njegovog političkog aparata protiv naše zemlje, potrebno je sagledati sve što se događalo u prethodnih nekoliko godina do danas.
Ponajbolje možda Orbanove planove ilustruju izjave nezavisnog zastupnika u Parlamentu Mađarske Akosa Hadhazya kao insajdera koji izuzetno dobro poznaje mađarskog premijera i njegovu politiku.
On je izazvao je burne reakcije nakon što je na svojoj Facebook stranici objavio nekoliko komentara u kojima se tvrdi da je Mađarska spremna vojno intervenirati u Bosni i Hercegovini u slučaju izbijanja sukoba, piše Stav.
Hadhazy je, pozivajući se na izjave zamjenika ministra vanjskih poslova Mađarske, Leventea Magyara, napisao:
Magyar je jasno rekao da bi Mađarska intervenirala u Bosni i Hercegovini u slučaju sukoba, i to u korist Milorada Dodika i Srba iz RS-a.
Podrivačko djelovanje Orbana protiv države BiH se mora sagledavati u širem kontekstu kroz razumijevanje veza i odnosa Mađarske kako sa Srbijom tako i sa bh. entitetom Republika Srpska.
Aktivnosti Mađarske, Srbije i RS-a usmjerene direktno protiv države BiH odvijaju se kroz tri aspekta: politički, vojni i ekonomski.
Politički aspekti saradanje
Politički obrisi saradnje i podrške Mađarske Srbiji sežu decenijama unazad. Mađarska je, iako tek primljena članica NATO-a bila snažno protiv djelovanja NATO snaga u Srbiji 1999. godine. O tome je i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić nedavno govorio kada je kazao:
Ne smijemo zaboraviti da Mađarska nije popustila 1999. godine, pod pritiscima da dozvoli kopnenu invaziju na Srbiju sa svoje teritorije.
Ta rečenica nije slučajno izgovorena. Ona je, kako primećuju analitičari i diplomatski krugovi, direktna poruka lojalnosti i dubokog povjerenja koje se danas intenzovno učvršćuje između Srbije i Mađarske.
Inače, Mađarska je najvatreniji zagovornik članstva Srbije u Evropskoj uniji. Zato su razumljive riječi ministra odbrane Mađarske, Kristofa Szalay-Bobrovniczkya koji je potcrtao da Mađarska želi da vidi Srbiju u Evropskoj uniji. Nema tu nepoznatih poruka, Budimpešta se već godinama ponaša kao zaštitnik Srbije na evropskom putu, nerijetko i kao njen najglasniji advokat u Briselu. Tokom predsjedavanja EU, podsjeća Szalay-Bobrovniczky, Mađarska je dala „sve svoje resurse“ da pogura proširenje. A to nije prazna priča, to je strateški stav koji se sve češće pretače u konkretnu vojnu i ekonomsku saradnju Srbije i Mađarske.
Kada je u pitanju RS, prema Ustavu Bosne i Hercegovine, entiteti nemaju nadležnosti za vođenje vanjske i vojne politike, za šta su nadležne isključivo institucije BiH. Prema Ustavu BiH, svaki entitet može sklapati sporazume sa državama i međunarodnim organizacijama, ali uz saglasnost
Parlamentarne skupštine BiH koja može zakonom predvidjeti da za određene vrste sporazuma takva saglasnost nije potrebna. Također, entiteti imaju pravo da uspostavljaju posebne paralelne odnose sa susjednim državama, ali u skladu sa suverenitetom i teritorijalnim integritetom Bosne i Hercegovine. Mađarska vlada, predvođena Orbanom, godinama je svoju pažnju usmjeravala na Republiku Srpsku, a ne na cijelu BiH.
Dodikovoj vlasti je pomagala i kreditom mađarske državne banke. Orban, njegova stranka i dužnosnici su se sve do 2019. godine sastajali isključivo, sa državnim zvaničnicima u BiH.
Otvorena podrška
Prvi sastanak Dodika i Orbana u junu 2019. godine, otvorio je teren “direktnim vezama Mađarske i entiteta RS”, kako ih je nazvao mađarski premijer, koje su kasnije prerasle u program ekonomske saradnje.
Orban je spriječio 2021. godine njemačku inicijativu da se Dodiku uvedu evropske sankcije zbog potkopavanja institucija BiH zbog čega se, uz optužbe za korupciju, s članovima porodice i vrhom entitetske vlasti našao na “crnoj listi” SAD-a.
Orban je 29. septembra 2022. godine otvoreno podržao Milorada Dodika u njegovoj kandidaturi za predsjednika RS-a i pritom iznio niz skandaloznih poruka. U kratkom video obraćanju, Orban je tada pokazao nepoštovanje prema državi BiH jer nijednom nije spomenuo ime države, dok je RS nazvao “počasnim susjednom” Mađarske.
Mađarska i Srbija su susjedi, ali Mađarska i Republiku Srpsku smatra svojim počasnim susjedom. Zato je ono što se kod vas dešava za nas veoma bitno. Ima utjecaja na Mađarsku i na cijeli region, ali naravno također utječe i na vaše živote, dakle na živote naših prijatelja – naveo je Orban.
Također je kazao da se izbori održavaju u Republici Srpskoj te je Dodika nazvao “vašim predsjednikom”, iako je on tada bio član Predsjedništva BiH.
Mađarska je jedina država članica EU-a koja se u Općoj skupštini UN-a svrstala uz stav Srbije i vlasti RS-a, te glasala protiv usvajanja Rezolucije o genocidu u Srebrenici u maju 2024. godine.
Dodik je za višegodišnju snažnu podršku, 5. aprila 2024. godine odlikovao Orbana u Banjoj Luci.
Vojni aspekti saradnje
U januaru 2024. godine, Srbija je sklopila sporazum sa Mađarskom o isporuci oklopnih transportera BTR-80A. Oklopni transporteri BTR-80A nabavljeni iz Mađarske mogli su se prvi put vidjeti na vojnoj vježbi “Vatreni udar 2024”, dok je premijera ovih vozila pred širom javnošću bila na prikazu “Zastava 2024” kada ih se na batajničkom aerodromu našlo čak 32. Nezvanično je riječ je o nabavci od 50 do100 transportera koji bi se zbog teškog naoružanja mogli svrstati i u borbena vozila pješadije. Srbija je do 20. marta 2025. godine, od Mađarske nabavila 66 oklopnih transportera BTR-80A sa integrisanim topom od 30 milimetara.
Na srbijanskom aerodromu Batajnica 21. februara ove godine pojavio se avion MiG-29 u mađarskoj šemi bojenja i oznakama ratnog vazduhoplovstva Mađarske. Ovu posjetu pomoćnik ministra odbrane Nenad Miloradović predstavio je kao nabavku. Ovom nabavkom Srbija je preuzela petnaesti avion MiG-29 koji je nabavljen u sklopu šireg paketa vojne saradnje Mađarske i Srbije.
U Palati Srbija 1. aprila ove godine potpisan je sporazum između Srbije i Mađarske u oblasti odbrane u prisustvu predsjednika Srbije Aleksandra Vučića. Vučić je izjavio da Srbija ima najznačajniju saradnju sa Mađarskom, te da je ovim novim sporazumom konkretizovana saradnja u oblasti odbrane.
Sporazum o odbrani
Dokument koji su potpisali dvojica ministara odbrane, operacionalizuje i konkretizuje sporazum o strateškoj saradnji u oblasti odbrane postignut 2023. godine. Mi smo dogovorili za ovu godinu najveći broj aktivnosti. Do sada 79, gotovo dvostruko više od 2023. godine, kada smo imali 48 aktivnosti, i za nas je od ogromnog značaja ovo što smo dogovorili sa našim mađarskim prijateljima – rekao je Vučić.
Direktni ataci na državu BiH: Osovina Orban – Vučić – Dodik
Istakao je da su ključni elementi sporazuma vojna saradnja koja se ogleda kroz realizaciju bilateralnih i multinacionalnih vježbi, vojno-tehnička saradnja u oblastima nabavke sistema i sredstava naoružanja. Predmetni sporazum sadrži i energetske aspekte saradnje. Na papiru, ovaj opći sporazum znači vježbe, konsultacije, obuke, mapiranja i dr. Ali u pozadini, to znači još nešto – političku sinhronizaciju dvije države, strateško oslanjanje i vojno-tehničku podršku u osjetljivim vremenima.
Iako države u regiji jedna drugu ne smatraju neprijateljskim (barem deklarativno), u Jugoistočnoj Evropi se savezi i partnerstva uglavnom stvaraju na temelju maksime “neprijatelj mog neprijatelja je moj prijatelj”. Na tim osnovama Vučić i Orban već nekoliko godina stvaraju savez koji se može nazvati “BB alijansa”, to jest kao osovina Beograd-Budimpešta.
Energetsko uvezivanje
Energetsko-odbrambeni zagrljaj Vučića i Orbana uvjetovan je nemogućnostima Srbije i Mađarske da izađu na more, ali i mađarskim naporima da ekonomski i politički prodre u prostor koji smatra “historijskom očevinom”. U kreiranju regionalnih saveza kako “BB alijanse”, tako i hrvatske platforme sa Albanijom i Kosovom, uporno se zaobilazi Bosne i Hercegovina.
Iako su se lideri vladajuće koalicije u BiH kleli u mađarsku podršku,
Budimpešta ovaj prostor ciljano ostavlja u sigurnosnom vakumu. Snažnijim energetskim i vojnim vezivanjem Srbije i Mađarske ojačava se pozicija entiteta RS, dok Hrvatska inicijativa kao euroatlanski odbrambeni krak ostavlja BiH u još težoj poziciji.
Ono što je u izjavama predsjednika Srbije neposredno nakon potpisivanja vojnog sporazuma sa Mađarskom zvučalo posebno zabrinjavajuće, bilo je spominjanje mogućnosti sklapanja vojnog saveza sa Mađarskom. U trenutku kada se Evropa i svijet prelamaju po pukotinama ratova, kriza i geopolitičkih promjena, Beograd i Budimpešta razmatraju da odu korak dalje – da institucionalizuju vojnu bliskost kroz pravi vojni savez.
Oni već djeluju kao saveznici, čak i bez sporazuma o kolektivnoj odbrani – stav je pojedinih vojnih stručnjaka iz regiona.
A to se, kažu oni, ne dešava slučajno. U široj slici, ovakvo približavanje dolazi u trenutku kada se Evropa grčevito lomi između starih i novih savezništava. NATO je pod tenzijom, EU razjedinjena, a mnogi manji igrači u regionu pokušavaju da pronađu sopstveni oslonac. Srbija i Mađarska, čini se, nalaze ga jedna u drugoj.
Izgradnja naftovoda
Nakon što su Naftnoj industriji Srbije (NIS) uvedene američke sankcije zbog ruskog udjela u vlasništvu, Vučić pokušava pronaći alternativne mogućnosti snabdijevanja naftom kojom bi se zaobišla Hrvatska. U tom pogledu, Mađarska je ponudila zajedničku izgradnju mađarsko-srbijanskog naftovoda koji bi 180 kilometara trase bilo u Mađarskoj, te 120 kilometara u Srbiji sa kapacitetom od pet miliona tona godišnje.
Plan je da se naftovod izgradi do kraja 2028. godine, što je prilično kratak rok, ali njegov značaj za Srbiju je strateškog ranga za nastavak energetskog kontinuiteta Srbije i Rusije. Ruska nafta će dolaziti naftovodom preko Mađarske, ruski plin putem plinovoda iz Turske, dok će viškovi naoružanja dolaziti kopnom i zrakom iz Mađarske, piše Stav.
